Metody manipulacji na gametach i zarodkach u ssaków majajuz szerokie zastosowanie praktyczne, natomiast u ptaków nadal pozostaja na etapie eksperymentalnym, co wynika m.in. z trudnosci w pozyskiwaniu wystarczajacej ilosci oocytów do badań i specyfiki rozwoju zarodków ptasich. W rozrodzie ptaków wystepuja pewne róznice w porównaniu z rozrodem ssaków. Samica jest heterogametyczna i posiada uklad chromosomów plciowych ZW, natomiast samiec jest homoga-metyczny - ZZ. Obecnosc chromosomów ZW prowadzi do rozwoju tylko lewego jajnika i jajowodu, a uklad chromosomów ZZ do rozwoju parzystych jader. W jajniku obecnych jest kilkadziesiat pecherzyków róznej wielkosci. zólte pecherzyki (u kury o srednicy 8-36 mm) tworza charakterystyczna hierarchie, w której najwiekszy pecherzyk przedowulacyjny okreslany jest jako Fl, drugi co do wielkosci F2 itd. (7). Po owulacji najwiekszego pecherzyka, uwolniony oocyt, obladowany duza iloscia zóltka i otoczony cytolemma i blona okolozólt-kowa wychwytywany jest przez lejek jajowodu. W lejku nastepuje zaplodnienie i tworza sie dwie dalsze blony: blona ciagla i blona pozazóltkowa, które wraz z blona okolozóltkowa tworza tzw. blony zóltkowe. Zaplodnienie musi nastapic przed wytworzeniem blony poza-zóltkowej (do 15 min. po owulacji), gdyz plemniki nie sa zdolne do jej penetracji (9). U ptaków wystepuje polispermia fizjologiczna, tzn. wiele plemników przechodzi przez blone okolozóltkowa do blastodysku oocytu (tarczki zarodkowej), gdzie ich chromatyna ulega dekondensacji i tworza sie przedjadrza meskie, jednak tylko jedno laczy sie z przedjadrzem zeńskim, tworzac zygote. Pozostale przedjadrza degeneruja podczas wczesnych etapów rozwoju zarodka (27, 31, 36). Rola dodatkowych przedjadrzy jest nieznana. Polaczenie przedjadrza zeńskiego i meskiego (syngamia) zachodzi w magnum, odcinku bialkotwórczym (okolo 3,5 h po zaplodnieniu), a pierwszy podzial w ciesni lub po wejsciu jaja do gruczolu skorupowego (31). Dalszy rozwój zarodka ptaka zachodzacy w gruczole skorupowym, obejmuje dziesiec stadiów (I do X) opisanych dla kury przez Eyal-Giladi i Kochav (6). Stadia od I do VI to okres bruzdkowania, w wyniku którego powstaje tarczka zarodkowa, zawierajaca okolo 2 tysiecy komórek ulozonych w 5 warstw oddzielonych od zóltka jama podzarodkowa (6, 17). Z kolei stadia VII do X to okres tworzenia pola jasnego na skutek wypadania komórek ze strony brzusznej centralnej czesci zarodka. W stadium X centrum tarczki zarodkowej stanowi jednokomórkowa warstwe, tzw.pole jasne, natomiast obrzeze stanowi wielokomórkowa warstwe, tzw. pole ciemne. W zniesionym jaju zarodek kury liczy 40-60 tys. komórek (stadium X) (6,17). Opracowanie metod hodowli oocytów ptaków, zaplodnienia i hodowli zarodków poza organizmem w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych ulatwi badanie mechanizmów zaplodnienia i rozwoju oraz manipulacje genomem prowadzace do uzyskiwania ptaków transgenicznych.
展开▼
