Geweldloze communicatie: Een methode voor de humanisticus? Een vergelijkende literatuurstudie tussen het gedachtegoed en de methode van Marshall Rosenberg en het werk in het kader van geestelijke weerbaarheid van Jaap van Praag

摘要

De methode geweldloze communicatie heeft veel raakvlakken met de humanistiek, maar heeft in dit veld tot op heden geen duidelijke positie verworven. En dat terwijl humanistici vaak verlegen zitten om methodes en zoeken naar praktische handvatten in het werk dat zij doen. Deze literatuurstudie heeft daarom tot doel te exploreren of geweldloze communicatie passend zou kunnen zijn als praktisch tool voor de humanisticus. Er is voor gekozen dit te doen middels een vergelijking tussen de morele visie en het methodisch handelen van Jaap van Praag, ‘vader van het modern Nederlands humanisme’, en Marshall Rosenberg; grondlegger van de geweldloze communicatie. Het werk van Van Praag staat grotendeels in het teken van de bevordering van geestelijke weerbaarheid, een proces waarin geweldloze communicatie van waarde kan zijn. Uit de vergelijking komt naar voren dat geweldloze communicatie op vele aspecten een praktisering is van humanistische waarden en een aanvulling in humanistische begeleiding, maar ook dat het gedachtegoed van Rosenberg zich op spanningsvolle wijze tot het humanisme van Van Praag verhoudt. Een belangrijk verschil zit in de visie op de menselijke natuur, die volgens Rosenberg bestaat uit mededogen terwijl Van Praag ook het kwade onmiskenbaar in de mens terugziet. Andere verschillen zitten onder andere in de rol die beide auteurs aan het denken toekennen, en de manier waarop een moreel oordeel geveld wordt. Het inzetten van geweldloze communicatie vraagt daarom van de humanisticus om een open, kritische en ondogmatische omgang ermee, met oog voor de mogelijke theoretische bezwaren en praktische valkuilen, en vooral: de bewuste verhouding tot en inbedding van de methode in het bredere verband van zijn humanistische morele visie.