?zet ? ?a??m?z dünyas?n?n getirdi?i evreni alg?lama e?ilimi, insan-merkezli bir karakter ta??r ve bireysel ?zgürlü?e y?nelik bir inan? do?urur. Bu alg?ya sahip ki?iler bir yandan, kendilerini tüm eylem ve etkilenimlerine tümüyle egemen olarak g?rse de, kar??lar?nda bulduklar?, her y?nüyle onlar? tutsak eden, de?i?tiremeyecekleri bir dünyad?r. Burada nas?l eyleme ge?eceklerine y?nelik yasalardan yoksun olduklar? i?in duygu ve tutkular? taraf?ndan sürüklenir, ?zgürlük sand?klar? bir tutsakl??a g?mülürler. Bunun kar??s?nda ise; tüm olay ve olgular?n do?al ya da tanr?sal belirlenimce ger?ekle?ti?ini savlayan bütüncül bir dünya alg?s? vard?r. Spinoza’n?n tek bir t?zün varl???n? kabul eden ??retisi, bu alg?y? d??avuran ?nemli bir ?rnektir. Tek bir t?z olarak Do?a ya da Tanr? [1] ’n?n varl??? kabul edildi?inde, insana ait kavray??, evreni yorumlamak i?in yetersiz kal?r ve insana ait tüm yarg?lar ge?ersizle?ir. K?tülük ya da haks?zl?kla su?lanan olay ve olgular, tanr?sal bir konuma eri?ilince ancak bir zorunluluklar a?? olu?turur; tek varl???n kendisi de buradaki gü? etkile?iminden ibarettir. Bu do?rultuda, Spinoza’n?n etik ??retisi de gü? kavram? temelinde yükselir. Tüm varl?klar?n do?al belirlenime tabi oldu?u durumda herkes gücü uyar?nca davran?r ve gücünün ula?t??? her ?eyi hakeder. ?nsan ancak i?inde bulunulan zorunluluk a??n? kavrad???nda eylemlerinin yasalar?n? bularak edimsel ?zgürlü?e ula??r. Zorunluluktan ??kan gü? ve hak kavramlar?na dayal? bu etik ??retinin en etkili bi?imde d??avuruldu?u ?rneklerden biri K?yamet (Apocalypse Now, F.F. Coppola, 1979) filmidir. ?nsan-merkezli olmayan bu ??reti, filmde tanr?sal bir konuma yerle?tirilen ba?karakterlerce dile getirilmi?tir. Bu do?rultuda, s?z konusu film, karakter odakl? bir metin analizine tabi tutularak felsefi bir ??retinin sinemada somutla?ma ?ekli irdelenmi?tir. ? Anahtar S?zcükler: Gü?, hak, etik, Spinoza, K?yamet [1] Metnimizin bütününde Do?a ve Tanr? kavramlar?, Spinoza’n?n dü?üncesiyle ko?ut olarak, e? anlaml? kullan?lm??t?r. Spinoza’n?n ??retisi her ne kadar panteist temellere sahip olsa da, ya?ad??? d?nemin gere?i olarak ??retisinin ?ze?indeki tek varl??? genellikle Tanr? olarak tan?mlam??t?r. Bu nedenle ?al??mam?zda, Tanr? ve Do?a’y? ?o?unlukla bir arada kullanmak uygun bulunmu?tur.
展开▼
