HEGEMONIA INTELIGENCKA: KAPITAŁ KULTUROWY WE WSPÓŁCZESNYM POLSKIM POLU WŁADZY: PERSPEKTYWA 'DŁUGIEGO TRWANIA'

摘要

Chcielibyśmy postawić tezę, iż w społeczeństwie polskim, wbrew rozpowszechnionym poglądom o „zmierzchu inteligencji" czy zupełnej utracie przez nią znaczenia, to właśnie ta grupa - czy to właśnie inteligenckie uniwersum - może być rozpatrywana jako podmiot dominujący w polskiej hierarchii społecznej, a w wymiarze symbolicznym nawet hegemoniczny. Przypomnijmy na wstępie, że dyskusja o upadku inteligencji we współczesnym społeczeństwie polskim rozpoczęła się już w pierwszych latach transformacji po 1989 roku. Joanna Kurczewska (1992) w sposób bardzo zdecydowany postawiła tezę o wycofywaniu się ze sceny społecznej i politycznej inteligencji w Polsce i przekształceniu jej w klasę specjalistów. Wiesław Władyka (1990, s. 22) w słynnym tekście Ostatni bieg twierdził wprost: „Inteligencja jako przewodnik polityczny i społeczny dla ludu w epoce predemo-kratycznej traci w epoce demokratycznej swoją osobność, swoją siłę i co najważniejsze, chyba też swoje najbardziej konstytutywne cechy". Michał Zieliński (1993, s. 49) w podobnym tonie przekonywał, że w „kapitalizmie dla inteligencji miejsca nie ma". Z kolei Paweł Śpiewak twierdził, że to, co inteligenckie, zaciera się, ponieważ ,,[n]owi adepci wyższych uczelni nie asymi-lują się już do dawnego wzorca kulturowego (jaki on zresztą jest?), ale -zgodnie ze swoimi aspiracjami, z dominującą orientacją indywidualistyczną i wszechobecnym instynktem konsumpcyjnym - chcą wspiąć się do klasy średniej. To nie tradycja wyznacza styl życia kolejnych absolwentów wyższych uczelni, ale całkiem nowe mody, orientacje kulturowe" (Śpiewak 2005a, s. 183).%The main thesis of this paper is the assertion that, in contrast to the prevailing opinion about the decline or deep crisis of the intelligentsia, it is precisely this social group-and especially its elite-that is the dominant actor in social life. This thesis emerges from an analysis of the role of the intelligentsia, using 'longue duree' categories and also the broader international perspective of'world system theory', in which Poland is assigned to the (semi)-periphery. Elements of Pierre Bourdieu's theory, particularly the idea of cultural capital and the field of power, are an important theoretical point in the author's argument. In this view, the structurally privileged position of the intelligentsia in Poland is understood as an aspect of the specific configuration of the Polish field of power, in which-at least since the end of the First World War-cultural capital turns out to be the strongest and most stable dimension in the creation and reproduction of elite social positions.